Chữ “Nhẫn” trong Phật giáo được hiểu như thế nào?

Khi tôi còn là một đứa trẻ, tôi thường nghe ông bà khuyên bảo là hãy nhẫn nhịn, hay kiên nhẫn là một đức tính tốt. Lúc đó tôi hiểu “Nhẫn” có nghĩa là phải chịu đựng điều gì đó, kìm nén cảm xúc của mình về những khía cạnh không thể chấp nhận được trong cuộc sống. Tuy nhiên, đây không phải là ý nghĩa của chữ “Nhẫn” từ quan điểm Phật giáo.

Kiên nhẫn là gì?

Tôi không thích từ “nhẫn nhục” mà đạo Phật thường dùng, bởi vì nó thường gây hiểu nhầm đối với người ngoại đạo hoặc người mới bắt đầu biết đến đạo Phật. Nhiều người mới đầu nghe tới lời dạy “nhẫn nhục” của Phật giáo sẽ dễ hình thành một nhận thức sai: “A đây rồi, “Nhục”, thì ra là vậy. Đời là bể khổ nên đạo Phật dạy con người ta cam chịu và nhẫn nhục để tự an ủi mình, không đua tranh, không cầu tiến…”

Ngôn ngữ có giới hạn của nó và tôi thích dùng từ “kiên nhẫn” hơn là “nhẫn nhục.” Kiên trì và nhẫn nại trước các nghịch cảnh để tìm ra nguyên nhân và giải pháp phù hợp để xử lý.

Bạn đang xem: Chữ “Nhẫn” trong Phật giáo được hiểu như thế nào?

Như các bạn đã biết, chữ “Nhẫn” thường đi liền với từ kiên nhẫn, nhẫn nhục, nhận nhịn hay nhẫn nại… Theo nghĩa thông thường, tất cả đều có chung một ý nghĩa là chịu đựng, cam chịu các tình huống khó chịu hay không như ý trong cuộc sống. Điều này giống như một cái gì đó yếu đuối, nhu nhược hay buông xuôi trước các nghịch cảnh.

Tuy nhiên, đây không phải là chữ “Nhẫn” theo quan điểm đạo Phật. Theo Phật giáo, Nhẫn là một loại năng lực trí tuệ, một loại sức mạnh đặc biệt để có thể đối mặt với nghịch cảnh mà không phản ứng, không tức giận hoặc khó chịu.

Đức Phật coi sự nhẫn nhục ba-la-mật (tiếng Phạn: kṣānti-pāramitā) là một trong những phẩm chất tinh thần mà một người thức tỉnh đã hoàn thiện. Nó là một trong sáu hoặc mười Ba-la-mật mà một người cần phát triển nếu muốn giác ngộ. Với trí tuệ và từ bi là bạn đồng hành của mỗi Ba-la-mật.

Sự kiên nhẫn được thúc đẩy bởi mong muốn sự bình an hướng nội và hướng ngoại, và bởi niềm tin vào khả năng của chúng ta để chấp nhận mọi thứ và chuyển hóa nó. Trong Phật giáo, nhẫn nhục có ba khía cạnh thiết yếu: Bình tĩnh, thừa nhận và chuyển hóa.

Ý nghĩa chữ “Nhẫn” trong đạo Phật

Trong Phật giáo, “Nhẫn” liên quan đến việc kiểm tra phản ứng cảm xúc, nhưng đó không phải là sự từ chối cảm xúc. Nhẫn cho chúng ta cái nhìn sâu sắc và nhận ra rằng một nghịch cảnh hoặc nỗi đau không phải là thứ để chạy trốn, khó chịu, tức giận hoặc tự thương hại.

Trong Phật giáo, chữ “nhẫn” thường được biểu đạt thông qua hình tượng Bồ tát. Bậc giác ngộ tâm không sanh khởi niệm, không xao động, không chấp trước khi đối diện với các tình huống trong cuộc sống.

Nhẫn là một loại sức mạnh trí tuệ để biết rằng chúng ta phải ưu tiên các bước mà qua đó chúng ta có thể giải quyết đau khổ cho chính chúng ta và người khác. Khi kiên nhẫn, chúng ta sẽ có nhiều thời gian để tìm thấy một tuyến đường khác đến đích; một giải pháp khác để xử lý tình huống… hơn là phản ứng khó chịu, tức giận hoặc cam chịu trước nghịch cảnh đó.

Do đó, điều đầu tiên cần làm là không phản ứng – không nổi giận, tuyệt vọng hay khởi niệm tiêu cực. Nỗ lực đầu tiên của chúng ta là vẽ một đường xung quanh sự đau khổ, lùi lại một bước và biết rằng ‘A, đây rồi, phiền não và đau khổ đây rồi’.

Sau đó, hãy nỗ lực để nhớ lại rằng chúng ta có thể thoát khỏi đau khổ; rằng chúng ta có thể buông bỏ; chúng ta không phải chịu đựng đau khổ và chấp nhận nó như là sự thật bền vững. Sau hồi ức ban đầu đó, chúng ta có sự khuyến khích để điều tra, xem xét và nhận ra điều gì làm chúng ta cảm thấy tức giận, phiền não… Nó đến từ bên ngoài hay bên trong!

Tất cả điều này cần sự kiên nhẫn. Sự kiên nhẫn giữ chúng ta đối diện với đau khổ một cách bao quát hơn, khuyến khích tâm trí mở ra. Và một tâm trí cởi mở sẽ cảm thấy bình yên hơn, vừa dễ dàng nhìn thấu vào nguyên nhân gây đau khổ.

Trong Phật giáo, “nhẫn nhục” không phải là một sự cam chịu tê liệt trước những khó khăn, thử thách; điều đó không có nghĩa là đau khổ là đúng, hay đau khổ là bản chất vốn có mà chúng ta phải chịu đựng. Điều đó không có nghĩa cam chịu mọi thứ mà không tìm cách cải thiện nó.

Thực hành kiên nhẫn hay nhẫn nhục có nghĩa là đối diện với nghịch cảnh mà không mong đợi rằng nó sẽ biến mất, nhưng chắc chắn nó sẽ biến mất vì luật vô thường. Trong sự hoàn hảo của nó, kiên nhẫn có nghĩa là từ bỏ bất kỳ loại thời hạn nào, vì vậy tâm trí thanh thản và bình an.

Hạnh nhẫn nhục trong đạo Phật là thừa nhận sự hiện diện của một cái gì đó mà không cần thêm bất cứ điều gì vào để loại bỏ hoặc che đậy. Nó được hỗ trợ bởi cái nhìn sâu sắc rằng khi tâm trí của một người ngừng bồn chồn, than vãn và đổ lỗi, thì đau khổ có thể được hiểu rõ.

Nó còn ngăn chúng ta bước vào một tình huống tồi tệ hơn như tức giận, thù hận, tranh cãi hay tuyệt vọng… được đạo diễn bởi bản ngã. Nhẫn mang lại nhiều lợi lạc cho sức khỏe thân thể cũng như tinh thần của bản thân chúng ta và đối tượng.

Trên thực tế, thực hành kiên nhẫn có thể giúp chúng ta cảm hóa người khác mà không cần dùng đến bạo lực hay các hành vi tiêu cực. Trong Kinh Tứ Thập Nhị Chương có thuật rằng:

“Đức Phật dạy: có người nghe ta giữ đạo, thật hành lòng đại nhân từ, nên đến mắng ta, ta làm thinh không đáp. Người kia thôi mắng, Đức Phật hỏi rằng: ông đem lễ vật cho người, người ta không nhận, lễ ấy có về ông chăng? người kia đáp: về chứ!

Đức Phật nói rằng: nay ông mắng ta, giờ ta không nhận thì ông tự chuốc lấy họa về thân ông rồi, cũng như ‘vang theo tiếng, bóng theo hình’ hẳn không thể rời nhau. Vậy thì cẩn thận chớ có làm ác”.

Lời khuyên hữu ích về thực tập hạnh kiên nhẫn

1. Bình tĩnh nhận ra rằng sự thiếu kiên nhẫn đang phát sinh

Để thực tập kiên nhẫn, bạn cần phải có chánh niệm và có thể không dễ dàng lúc đầu. Khi mọi thứ không theo ý muốn của chúng ta (ví dụ: kẹt xe, sếp la mắng, nhân viên không nghe lời…), chúng ta có xu hướng nghĩ rằng nguyên nhân của sự thiếu kiên nhẫn của chúng ta đến từ bên ngoài.

Nhưng sự thật đó là những gì đang diễn ra trong tâm trí của chúng ta, đó là phản ứng của chúng ta đối với bất kỳ hoàn cảnh nào chúng ta gặp phải. Vì vậy, hãy bắt đầu bằng cách thiết lập chú ý đến sự thiếu kiên nhẫn nảy sinh trong tâm trí và hiểu rằng không phải tất cả đều sẽ đúng với ý muốn của mình. Sau đó, bạn có thể nhận ra một số yếu tố kích hoạt sự thiếu kiên nhẫn bên trong bạn.

Lưu ý rằng sự thiếu kiên nhẫn phát sinh khi chúng ta không hiểu theo cách hoạt động của quy luật tự nhiên, cụ thể là khi con người hoặc môi trường xung quanh không tuân theo mong đợi của chúng ta, ngay cả trong trường hợp chúng ta không kiểm soát được (ví dụ: luồng giao thông hoặc trời mưa nắng).

Đức Phật nói rằng mong muốn kiểm soát hay kỳ vọng mọi thứ theo ý mình là một nguyên nhân gây đau khổ và bất mãn trong cuộc sống. Tuy nhiên chúng ta thường không nhận ra điều đó bởi vì những kỳ vọng của chúng ta có xu hướng không đồng bộ với thực tế.

2. Thừa nhận nghịch cảnh và quan sát tâm trí

Cho phép bản thân thực sự cảm thấy những điều bất như ý là một bước quan trọng để chấp nhận sự hiện diện của nó. Điều này rất quan trọng bởi vì, theo kinh nghiệm của tôi, tôi không thể bắt đầu chuyển đổi trạng thái tinh thần căng thẳng cho đến khi tôi chấp nhận rằng tôi bị cuốn vào nó.

Vì vậy, làm việc để trở nên quen thuộc với cảm giác thiếu kiên nhẫn. Quan sát xem tâm trí của bạn đang bình tĩnh hay kích động? Cơ thể của bạn đang thư giãn hay căng thẳng? Và việc nhận ra rằng một cảm giác khó chịu là thử thách giúp thúc đẩy khả năng kiễn nhẫn và thay đổi cách chúng ta phản ứng.

3. Bắt đầu biến đổi sự thiếu kiên nhẫn thành kiên nhẫn

Hạnh kiên nhẫn là một hành động từ bi, tôi hy vọng bạn sẽ đối xử với chính mình bằng lòng từ bi về việc bạn không thể kiên nhẫn. Điều đó nói rằng, đây là một số chiến lược để giúp chuyển đổi sự thiếu kiên nhẫn thành sự kiên nhẫn.

Hãy bắt đầu với những thời điểm khi tình huống không tuân theo mong đợi của bạn. Ví dụ: Bạn bị kẹt xe hoặc bạn thấy mình đứng sau người trong hàng chờ thanh toán đang trò chuyện quá lâu với nhân viên thu ngân.

Đầu tiên, lưu ý rằng bạn đang phản ứng với sự thiếu kiên nhẫn. Thứ hai, chú ý đến cảm giác trong tâm trí và cơ thể bạn. Sau đó, hãy tự hỏi: “Có bất cứ điều gì tôi có thể làm để thay đổi tình hình mà không làm cho vấn đề trở nên tồi tệ hơn đối với bản thân hoặc người khác không?”

Nếu câu trả lời là không có gì (mà hầu như sẽ luôn như vậy), hãy bắt đầu tập trung vào thứ gì đó dễ chịu hoặc thú vị trong khi chờ đợi.

Đây là một thực hành chánh niệm tỉnh giác, có nghĩa là bạn đang thực hiện một sự lựa chọn có ý thức, được hỗ trợ bởi nỗ lực, chú ý đến mọi thứ đang diễn ra trong lĩnh vực nhận thức của bạn.

Khi tôi cảm thấy thiếu kiên nhẫn, tôi hầu như luôn có thể tìm thấy thứ gì đó trong trải nghiệm hiện tại của mình, khơi dậy sự tò mò hoặc thích thú của tôi. Điều này cho phép tôi trả lời, không phải trong cơn giận dữ, hay làm phức tạp hơn với những gì đang diễn ra, mà thay vào đó là sự kiên nhẫn với tâm không phản ứng.

Một trích dẫn hay về tâm trí trong cuốn sách của Bhante Gunaratana:

“Sau đó, thỉnh thoảng bạn sẽ phải đối mặt với nhận thức bất ngờ và gây sốc rằng bạn hoàn toàn điên rồ. Tâm trí của bạn là một nhà thương điên la thét chói tai trên những chiếc xe đang lao thẳng xuống đồi, hoàn toàn mất kiểm soát và vô vọng. Nhưng không vấn đề gì.”

Tôi thích trích dẫn này vì hai lý do. Đầu tiên, tôi thấy yên tâm khi biết rằng tôi không cô đơn khi có một tiếng thét chói tai, điên cuồng trong đầu. Thứ hai, Bhante nói, “không có vấn đề gì”!

Không có vấn đề gì, có nghĩa là tôi có thể học được cách kiên nhẫn với tâm trí điên cuồng này. Tôi có thể học cách không buồn bã và tức giận khi những suy nghĩ và cảm xúc không được chào đón xuất hiện, thay vào đó, tôi bình tĩnh chấp nhận sự hiện diện của chúng, biết rằng theo thời gian, luật vô thường sẽ giúp tôi thoát khỏi.

Nói cách khác, hạnh kiên nhẫn trong đạo Phật là khả năng không bị cuốn theo những mong đợi của mình. Khi bạn kiên nhẫn, bạn không phán xét hay khó chịu với chính mình mà thay vào đó bạn sẵn sàng làm việc với chính mình.

PGVN – Theo: elephantjournal.com

Đăng bởi: Phật Giáo Việt Nam

Chuyên mục: Nghiên cứu