Giải mã hiện tượng Déjà vu – cảm giác quen thuộc kỳ lạ

Déjà vu là một hiện tượng bí ẩn mà hầu hết mỗi người trong chúng ta đều gặp phải. Nó là một trải nghiệm kỳ lạ khi bạn đang trong trạng thái đó, bạn cảm thấy mọi thứ rất quen thuộc, âm thanh, hình ảnh và câu chuyện như là đã gặp đâu đó trong quá khứ.

Bạn đã từng trải nghiệm một cảm giác quen thuộc khi đang ở một nơi hoàn toàn mới? Hoặc cảm giác có cái gì đó trải qua rồi, những sự kiện diễn ra trong khoảnh khắc đó dường như đã xuất hiện trong quá khứ? Bạn có thể biết trước tương lai sẽ diễn ra như thế nào tại thời điểm đó!

Những cảm giác quen thuộc đó có phải là một khả năng đặc biệt của con người không? Chúng ta có khả năng biết trước tương lai trong một khoảnh khắc ngẫu nhiên của hiện tại?

Bạn đang xem: Giải mã hiện tượng Déjà vu – cảm giác quen thuộc kỳ lạ

Cảm giác quen thuộc này được gọi là déjà vu và nó được báo cáo là thường xuyên xảy ra đối với những người dưới 25 tuổi. Có rất nhiều suy đoán về hiện tượng déjà vu, nhưng kinh nghiệm của nó vẫn được hiểu theo nghĩa khoa học. Déjà vu xuất hiện trong một thời gian ngắn, không có cảnh báo và không có biểu hiện thể chất nào khác ngoài tuyên bố: “Tôi vừa trải qua déjà vu!”

Déjà vu là gì?

Thuật ngữ déjà vu trong tiếng Pháp có nghĩa là “đã nhìn thấy” và được báo cáo là xảy ra ở 60-70% dân số trên thế giới, thường là ở độ tuổi từ 15 đến 25. Những người trải qua hiện tượng này đều có chung cảm giác quen thuộc với những sự kiện đang diễn ra trong khoảng thời gian đó, dường như là họ có thể biết trước người khác sẽ nói những gì, di chuyển và hành động ra sao.

Ví dụ, bạn du lịch qua Nhật lần đầu tiên. Bạn đang đi tham quan một ngôi chùa tại đây, và đột nhiên có vẻ như là bạn đã từng ở đó. Hoặc có thể bạn đang ăn tối với một nhóm bạn, thảo luận một số chủ đề chính trị hiện tại, và bạn có cảm giác rằng bạn đã trải nghiệm điều này – cùng một người bạn, cùng một bữa ăn tối, cùng một chủ đề.

Déjà vu là một cảm giác thoáng qua nhưng rất thú vị. Bạn như sống trong một ngữ cảnh hoàn toàn giống hệt nhau trong một số quá khứ không xác định. Cảm giác như bạn đã làm điều tương tự này một lần trước đây – ở nơi này, tham gia vào cuộc trò chuyện này.

Vì deja vu xuất hiện một cách ngẫu nhiên và nhanh chóng, không có điều kiện y tế nên việc nghiên cứu trở nên khó khăn. Nguyên nhân và cách hoạt động của deja vu đã làm đau đầu các nhà nghiên cứu trong một thời gian dài.

Một số nhà tâm thần học cho rằng, việc trích dẫn dữ kiện không phù hợp trong não khiến chúng ta nhầm lẫn giữa hiện tại và quá khứ, tạo ra một ảo tưởng quen thuộc trong tâm trí. Tuy nhiên, một số người khác thậm chí tin rằng nó liên quan đến hiện tượng tâm linh, kinh nghiệm trong một kiếp quá khứ, một dữ liệu tồn tại đâu đó trong tiềm thức.

Vì déjà vu xảy ra ở những người có vấn đề về sức khoẻ và cả những người bình thường, nên rất nhiều câu hỏi được đặt ra là liệu déjà vu có phải là một biểu hiện bệnh lý nào không? Một khả năng siêu nhiên hay chỉ là một hoạt động bất thường trong bộ não phức tạp của con người. Rõ ràng, cần nhiều nghiên cứu được thực hiện để đưa ra một nhận định hợp lý nhất.

Nguyên nhân nào gây ra hiện tượng Déjà vu?

Hiện tượng này khá phức tạp, và có nhiều giả thuyết khác nhau về nguyên nhân xảy ra hiện tượng déjà vu. Những gì chúng ta biết về déjà vu chủ yếu đến từ các nghiên cứu về các bệnh nhân có tiền sử động kinh thùy thái dương, vì hiện tượng này đôi khi là một phần của cơn co giật.

Qua nhiều năm, các nhà nghiên cứu đã xác định được những rối loạn của thùy thái dương là thủ phạm đằng sau hiện tượng déjà vu. Các nghiên cứu về bệnh nhân động kinh được điều tra qua các điện cực trong não chứng minh rằng sự kích thích vỏ não (trí nhớ theo giai đoạn và quá trình xử lý cảm quan) có thể gây ra một hiện tượng déjà vu.

Những người bị chứng động kinh thùy thái dương có thể gặp déjà vu trong thời gian dài hoặc trong những khoảnh khắc co giật. Bằng cách đo phóng điện thần kinh trong não của những bệnh nhân này, các nhà khoa học có thể xác định được vùng não nơi các tín hiệu déjà vu bắt đầu.

Một nghiên cứu đăng trên tạp chí Khoa Học Thần Kinh phân tích các mô hình tín hiệu điện não đồ (EEG) từ các rãnh xương sống, hippocampus (tham gia vào quá trình hình thành trí nhớ) và amygdala (liên quan đến cảm xúc) ở bệnh nhân động kinh do déjà vu gây ra kích thích điện.

Các nhà nghiên cứu cũng nhận thấy rằng, đốt thần kinh đồng bộ giữa các rãnh xương sống và vùng hippocampus hoặc amygdala đã tăng lên trong kích thích gây ra déjà vu. Điều này cho thấy một số sự trùng khớp ngẫu nhiên trong các cấu trúc thùy thái dương có thể “kích hoạt” hệ thống hồi tưởng trong não, một phần của vỏ não tạm thời nằm ngay dưới vùng hippocampus. Sự bắt giữ và thải ra từ vỏ não tạm thời này đã đồng thời kích hoạt hai mạch trong vùng hippocampus.

Một mạch giám sát sự trải nghiệm đang diễn ra của chúng ta về thế giới bên ngoài. Mạch kia lấy lại những ký ức trong quá khứ. Việc kích hoạt đồng thời sẽ làm giảm thời gian chuyển giữa hai chức năng não, khiến cho chúng ta “nhớ được hiện tại” hoặc trải nghiệm déjà vu.

Tuy nhiên, theo một số nhà nghiên cứu khác thì déjà vu của người bệnh động kinh thùy thái dương là khác với déjà vu điển hình. Bằng chứng là có nhiều người bình thường cũng trải qua hiện tượng kỳ lạ này.

Một số bệnh nhân sa sút về trí tuệ cũng được cho là thường xuyên gặp déjà vu. Lần đầu tiên, các nhà khoa học đã mô tả trường hợp của cái gọi là “psychogenic déjà vu”, có nghĩa là nó bắt nguồn từ tâm trí, thay vì cơ sở sinh lý học.

Déjà vu xảy ra thường xuyên nhất trong khoảng từ 15 đến 25 tuổi và giảm dần dần theo độ tuổi. Những người có trình độ học vấn, những người đi du lịch, những người nhớ những giấc mơ của họ thì dễ gặp hiện tượng này. Đối với một số người, mệt mỏi, căng thẳng hoặc thiếu chất có thể tạo thuận lợi cho déjà vu xảy ra. Déjà vu cũng xảy ra thường xuyên hơn vào các buổi tối và cuối tuần.

Một số nhà nghiên cứu cho rằng, déjà vu xảy ra khi có sự không phù hợp trong nỗ lực liên tục của não để tạo ra một nhận thức toàn bộ về thế giới của chúng ta với đầu vào hạn chế. Hãy suy nghĩ về trí nhớ của bạn, nó chỉ cần một chút thông tin cảm giác (ví dụ như một mùi quen thuộc) để mang lại một sự hồi tưởng rất chi tiết.

Déjà vu được gợi ý là một loại “pha trộn” giữa đầu vào cảm giác và đầu ra nhớ lại. Tuy nhiên, đây là một lý thuyết mơ hồ vì nó không thể giải thích tại sao chúng ta trải nghiệm deja vu mà không nhất thiết phải bắt đầu từ một sự kiện trong quá khứ.

Một lý thuyết khác thì tin déjà vu là sự gián đoạn thoáng qua giữa các mạch dài và ngắn hạn trong não. Các nhà nghiên cứu nhận thấy thông tin mà chúng ta nhận được từ môi trường xung quanh có thể “rò rỉ ra” và không đi đúng đường tắt của nó từ bộ nhớ ngắn hạn đến dài hạn, bỏ qua các cơ chế chuyển đổi lưu trữ điển hình. Khi có một khoảnh khắc mới xuất hiện trong bộ nhớ ngắn hạn, nó tạo cảm giác như thể chúng ta đang rút ra một số trí nhớ từ quá khứ xa xưa của mình.

Giả thuyết tương tự cho thấy déjà vu là một lỗi nhận định thời gian, thông tin cảm giác có thể đồng thời tái định tuyến theo cách của nó để lưu trữ lâu dài, gây ra một sự chậm trễ và có lẽ, cảm giác bất an mà chúng ta đã trải qua trước đó.

Trong khi nguyên nhân và cơ chế chính xác của déjà vu vẫn là một bí ẩn, nhưng đừng lo lắng nếu điều đó xảy ra, vì déjà vu không phải là một bệnh nguy hiểm. Trên thực tế, hãy tận hưởng nó và đánh giá cao cảm giác kỳ lạ đang tràn ngập trong bạn.

Phải chăng Déjà vu chỉ là một dấu hiệu bệnh lý?

Déjà vu có thể báo hiệu một số vấn đề thần kinh:

• Xảy ra thường xuyên (vài lần một tháng hoặc thường xuyên hơn)
• Đi kèm với những ký ức mơ hồ không bình thường hoặc những cảnh tượng thị giác
• Tiếp theo là mất ý thức tạm thời, các triệu chứng như nhai thức ăn trong vô thức, trầm tư, tim đập nhanh hoặc cảm giác sợ hãi

Hãy tưởng tượng việc liên tục cảm thấy như bạn đã đọc bài báo trước đó, hoặc mọi thứ đang diễn ra trong hiện tại dường như đã trải qua trước đây. Rất may, đối với đại đa số chúng ta, những cảm giác kỳ quặc của déjà vu là ngẫu nhiên và không thường xuyên.

Nhưng đối với một số người, cảm giác quen thuộc này quá dai dẳng khiến họ trở nên suy nhược. Hơn nữa, cảm giác này dường như xuất phát từ chứng lo âu chứ không phải rối loạn thần kinh, đây là lần đầu tiên trường hợp đó được ghi nhận.

Cá nhân này là một anh chàng 23 tuổi người Anh đã bắt đầu trải nghiệm déjà vu vào năm 2007, ngay sau khi vào đại học. Anh cảm thấy lo lắng và có xu hướng ám ảnh cưỡng bách, đặc biệt về vệ sinh. Sự lo lắng của anh trở nên xấu đi theo thời gian, khiến anh phải nghỉ học. Chính trong thời gian này anh bắt đầu trải qua những giai đoạn kinh hoàng của déjà vu.

Sau khi trở lại trường đại học, việc học của anh trở nên căng thẳng hơn, nên anh tìm đến LSD (chất tạo ảo giác) để đưa tâm trí vào trạng thái hư ảo. Deja vu rất dai dẳng đến nỗi anh phải ngừng xem ti vi, nghe radio hay đọc báo vì anh cảm thấy anh đã từng nghe hay nhìn thấy tất cả trước đó.

Anh ta được giới thiệu đến các chuyên gia trong năm 2008 để kiểm tra thần kinh, nhưng họ không thấy bất kỳ dấu hiệu bất thường nào về sinh lý. Chụp EEG và MRI của anh đều bình thường, anh cũng vượt qua các bài kiểm tra trí nhớ.

Các nhà khoa học không chắc những gì đang diễn ra, nhưng theo nhà báo Christine Wells, đó có thể là do hoạt động thần kinh bất thường. Wells giải thích: “Lý thuyết nói chung là có một sự tắc nghẽn của nơ-ron trong thùy thái dương, điều này liên quan đến hồi ức và sự quen thuộc. “Sự tắc nghẽn trong suốt quá trình hồi tưởng có nghĩa là chúng ta cảm nhận một khoảnh khắc thời gian như một cái gì đó đã được trải nghiệm.”

Do đó, có thể là bệnh lo lắng của anh này đã tạo ra một loạt “phát bắn tịt” của các nơ-ron trong não và gây ra hiện tượng déjà vu. Sự lo lắng tăng lên và thường xuyên đã kích hoạt quá trình này diễn ra liên tục.

Nếu deja vu ảnh hưởng đến cuộc sống của bạn, tốt nhất là nên tham khảo ý kiến của ​​một nhà thần kinh học. Ngoài bệnh động kinh, déjà vu còn được tìm thấy trong những bệnh nhân bị chứng mất trí của mạch.

Những bệnh nhân bị chứng ảo giác về thời gian sau khi trải nghiệm déjà vu có thể dẫn đến bệnh hoang tưởng, từ đó dàn dựng những câu chuyện trong cuộc sống hiện tại để hợp lý hoá những ảo giác đó.

Kết luận

Bản thân tôi cũng đã trải qua hiện tượng deja vu, nó là một điều kỳ lạ. Tôi biết tất cả những sự kiện trong khoảnh khắc đó sẽ diễn ra như thế nào, một cảm giác khó tả. Tôi hơi chóng mặt khi trong trạng thái đó, có thể đó là một phản ứng của não bộ đã gây ra ảo giác trong tâm trí, dữ liệu vào và truyền lên não xử lý có gì đó sai trái.

Cho đến nay vẫn chưa có một lời giải thích chính xác về nguyên nhân xảy ra hiện tượng déjà vu, nhưng với những tiến bộ trong kỹ thuật chụp ảnh thần kinh có thể giúp chúng ta hiểu được bộ não và các thủ thuật mà nó có thể chơi với chúng ta, đó là dấu hiệu của bộ não đang kiểm tra trí nhớ của nó. Thời gian chỉ chạy theo một hướng, déjà vu chỉ là một hiện tượng thần kinh và không liên quan đến thời gian.

PGVN – Ảnh: thebestbrainpossible.com

Đăng bởi: Phật Giáo Việt Nam

Chuyên mục: Nghiên cứu