Bồ đề tâm là gì? Cách nuôi dưỡng và phát triển tâm Bồ đề

Trong Phật giáo, Bồ đề tâm là cái tâm hướng tới sự giác ngộ, thấu cảm và từ bi vì lợi ích của tất cả chúng sinh. Tâm Bồ đề sẽ thúc đẩy chúng ta hành động để đạt được Phật quả, và mang lại lợi ích cho chúng sinh thông qua các biểu hiện và các phương tiện khéo léo. Đó là một cảm giác, động cơ muốn thay thế những đau khổ của người khác bằng hạnh phúc.

Bồ đề tâm là gì?

Bồ đề tâm (Bodhicitta) là một khái niệm trong đạo Phật, nó có nghĩa là “tâm giác ngộ“, một trạng thái tâm trí mà ở đó cá nhân mong muốn đồng cảm với tất cả chúng sinh, cũng như giúp đỡ chúng sinh giác ngộ và giải thoát khỏi đau khổ. Trong tiếng Phạn, Bồ đề tâm được chia thành hai phần: bodhi, có nghĩa là giác ngộ hoặc thức tỉnh, và citta, nghĩa là thái độ của tâm.

Định nghĩa cơ bản của Bồ đề tâm là “khát vọng nhận ra sự giác ngộ vì lợi ích của chúng sinh.” Nó cũng được mô tả như là trạng thái tâm của Bồ tát, thường là một người đã giác ngộ hứa sẽ ở lại vòng luân hồi cho đến khi tất cả chúng sinh được khai ngộ.

Bạn đang xem: Bồ đề tâm là gì? Cách nuôi dưỡng và phát triển tâm Bồ đề

Trong thực hành thiền Metta, trong đó niềm tin cốt lõi tập trung vào việc không làm hại ai và nhẹ nhàng với chính mình, Bồ đề tâm được thực hiện khi các cá nhân cống hiến bản thân và hướng dẫn các thực hành đúng đắn cho người khác cũng như vượt qua bản ngã, kết nối với sự chân thật.

Những giáo lý về Bồ đề tâm dường như đã phát triển trong Đạo Phật Đại Thừa vào khoảng thế kỷ thứ 2 SCN, hoặc khoảng thời gian mà kinh điển Bát Nhã Ba La Mật (Prajnaparamita) được viết ra. Các kinh điển của Đại Bát Nhã bao gồm cả Bát Nhã Tâm Kinh hay Kinh Kim Cang, nói về Bồ đề tâm như việc chứng ngộ ánh mặt trời và nhìn thấy Tánh không của vạn vật.

Theo quan điểm của Phật giáo Đại Thừa, tất cả chúng sinh đều trống rỗng về bản chất nhưng thay vào đó là tồn tại trong một liên kết rộng lớn của sự tồn tại. Kinh Bát Nhã đề nghị rằng, tất cả chúng sinh phải được soi sáng với nhau, không chỉ vì từ bi, mà bởi vì chúng ta không thể sống tách rời nhau.

Ý nghĩa của “phát tâm Bồ đề”

Phát tâm Bồ đề có thể được so sánh như một lĩnh vực, từ bi đến các hạt giống, bao bọc và thực hiện các phương pháp đúng đắn để làm cho các hạt giống phát triển.

Nếu không có lòng từ bi mong muốn bảo vệ tất cả chúng sinh khỏi khổ đau, Bồ đề tâm không thể nảy sinh trong tâm trí chúng ta. Nhưng nếu chúng ta có lòng bi mẫn lớn lao, đặc biệt là lòng bi mẫn được sinh ra thông qua trao đổi bản thân với người khác, thì Bồ đề tâm sẽ phát sinh tự nhiên. Sức mạnh của Bồ đề tâm phụ thuộc hoàn toàn vào sức mạnh của lòng bi mẫn của chúng ta.

Đức Đạt Lai Lạt Ma thứ 14 nói rằng:

“Cái tâm giác ngộ quý báu, ấp ủ nhiều chúng sinh hơn chính mình, là trụ cột của thực hành Bồ tát, con đường của bánh xe pháp vĩ đại. Không có trí huệ nào mạnh hơn Bồ đề tâm, không có trí tuệ nào mạnh mẽ hơn Bồ đề tâm, không có tâm trí nào hân hoan hơn Bồ đề tâm, do đó, nó vô cùng quý giá.”

Trong tất cả các chứng ngộ Pháp, Bồ đề tâm là tối cao. Cái tâm bi mẫn sâu sắc này là nền tảng để trở thành Bồ tát. Phát triển tâm Bồ đề giúp chúng ta hoàn thiện tất cả phẩm chất tốt đẹp, giải quyết mọi vấn đề, hoàn thành tất cả mong muốn, và phát triển năng lực để giúp đỡ người khác một cách thích hợp với nhiều lợi ích thực tiễn.

Bồ đề tâm là bạn tốt nhất mà chúng ta có thể có và là phẩm chất cao nhất mà chúng ta có thể phát triển. Chúng ta thường yêu quý ai đó khi họ tử tế với người thân của mình, chăm sóc cha mẹ mình…nhưng đáng khen ngợi hơn tất cả là một người đã cống hiến toàn bộ cuộc đời nhằm xoa dịu những đau khổ của chúng sinh!

Bồ đề tâm đã trở thành một phần thiết yếu của thực hành Đại Thừa và là một điều kiện tiên quyết để đạt giác ngộ. Thông qua Bồ đề tâm, khát vọng đạt được giác ngộ vượt qua những lợi ích hạn hẹp của bản thân và bao trùm tất cả chúng sinh trong lòng từ bi vĩ đại.

Bồ đề tâm tương đối và tuyệt đối

Phật giáo Tây Tạng phân chia Bồ đề tâm thành hai loại, tương đối và tuyệt đối. Bồ đề tâm tuyệt đối là cái nhìn sâu sắc trực tiếp vào thực tại, sự soi sáng tinh khiết, hoặc sự khai sáng. Đây là tâm của những bậc Thánh đã giác ngộ. Bồ đề tâm tương đối là ước muốn đạt được giác ngộ vì lợi ích của tất cả chúng sinh.

Bồ đề tâm tương đối được chia thành hai loại:

• Bồ đề tâm khát vọng: Mong muốn theo đuổi con đường Bồ tát, vượt qua mọi phiền não, cảm xúc tiêu cực để giác ngộ và giúp đỡ người khác.
• Bồ đề tâm hành động: Hoàn toàn nhận thức rõ ràng và tham gia vào các hoạt động thực tiễn để duy trì mục tiêu giải thoát chúng sinh khỏi đau khổ.

Cuối cùng, tất cả các hình thức của Bồ đề tâm là hướng từ bi đến chúng sinh, dẫn dắt chúng sinh đến sự khôn ngoan của Bát Nhã, bằng cách giải thoát họ ra khỏi sự kìm kẹp của chính mình.

“Tại thời điểm này, chúng ta có thể hỏi tại sao Bồ đề tâm lại có sức mạnh như vậy?“, Pema Chodron viết trong cuốn No Time to Lose. “Có lẽ câu trả lời đơn giản nhất là nó đưa chúng ta ra khỏi chấp trước và cho chúng ta cơ hội để sửa lại những thói quen tiêu cực. Hơn nữa, mọi chướng ngại chúng ta gặp phải đều trở thành cơ hội để phát triển sự can đảm vĩ đại của trái tim Bồ đề.”

Cách nuôi dưỡng và phát triển tâm Bồ đề

Một số người cho rằng, bản chất căn bản của tâm là sự soi sáng tinh khiết, và một tâm thanh tịnh là sự chứng ngộ Phật quả.

Áp dụng cho Bồ đề tâm, chúng ta có thể suy luận rằng, tâm giác ngộ không chỉ là một ý định, phương pháp hay ý tưởng để làm lợi cho người khác, mà còn là cảm giác hoặc động lực sâu sắc để thấm nhuần thực tiễn. Vì vậy, Bồ đề tâm phải được nuôi dưỡng từ bên trong.

Trong Phật giáo, có nhiều cấp độ để phát triển tâm Bồ đề. Các trường phái Phật giáo khác nhau có những hiểu biết khác nhau về số lượng các cấp.

1. Cấp độ thứ nhất là một cá nhân tìm kiếm lợi ích cho riêng họ trong cuộc sống, nhưng cũng nhận ra rằng nếu họ giúp đỡ những người khác xung quanh, họ cũng sẽ hưởng lợi.
2. Cấp độ thứ hai là một cá nhân đang hành động giúp đỡ người khác, thừa nhận rằng bản thân họ cũng được hưởng lợi.
3. Cấp độ thứ ba là một cá nhân lãnh đạo và giúp đỡ những người khác hết lòng với sự quan tâm tối đa cho sự an toàn và hạnh phúc của người khác, hơn là của riêng họ.

Có rất nhiều hướng dẫn về việc nuôi dưỡng tâm Bồ đề, các trường phái khác nhau của Đại Thừa tiếp cận nó bằng nhiều cách khác nhau. Bằng cách này hay cách khác, Bồ đề tâm phát triển tự nhiên thông qua các thực hành chân thành.

Người ta nói rằng, con đường Bồ tát bắt đầu khi khát vọng chân thành giải phóng tất cả chúng sinh xuất hiện (bodhicittopada), từ đó nảy sinh tư tưởng đánh thức. Một loại trải nghiệm chuyển đổi dẫn tới một quan điểm thay đổi thế giới.

Bồ đề tâm cũng được đánh đồng, một phần, với lòng từ bi – khả năng của chúng ta về việc cảm nhận nỗi đau của người khác. Nếu chúng ta không nhận ra nó, chúng ta liên tục tự bảo vệ mình khỏi đau khổ này bởi vì nó làm chúng ta sợ hãi.

Chúng ta đặt bức tường bảo vệ được tạo thành từ các ý kiến, thành kiến ​​và chiến lược, các rào cản được xây dựng trên một nỗi sợ hãi sâu sắc. Bức tường này được củng cố thêm bởi những cảm xúc tiêu cực như: tức giận, tham ái, thờ ơ, ghen tị và kiêu ngạo.

Nhưng may mắn thay cho chúng ta, bản chất bẩm sinh của con người là yêu thương. Giống như những vết nứt trên bức tường mà chúng ta dựng lên. Đó là một sự mở ra tự nhiên trong những rào cản mà chúng ta tạo ra khi sợ hãi. Với thực hành nuôi dưỡng tâm Bồ đề, chúng ta sẽ biết cách làm cho vết nứt đó lớn hơn. Chúng ta có thể học cách nắm lấy những khoảnh khắc dễ bị tổn thương để đánh thức Bồ đề tâm.

Ngay cả kẻ giết người man rợ nhất cũng có “điểm mềm” trong tâm hồn, một kho báu quý giá nằm sâu thẳm bên trong mỗi người, vấn đề là chúng ta có nhận ra và biết cách đánh thức nó hay không!

Đức Phật nói rằng, chúng ta không bao giờ tách rời khỏi sự giác ngộ. Ngay cả vào những thời điểm khó khăn nhất, chúng ta không bao giờ xa lánh khỏi trạng thái thức tỉnh. Đây là một sự khẳng định mang tính cách mạng.

Ngay cả những người bình thường như chúng ta với sự ngơ ngác và bối rối về cái trí giác ngộ được gọi là Bồ đề tâm. Sự cởi mở và ấm áp của Bồ đề tâm luôn tồn tại trong chúng ta. Ngay cả khi chúng ta cảm thấy bối rối và vô vọng, Bồ đề tâm, như bầu trời mở, luôn ở đây, không bị che khuất bởi những đám mây.

Vì chúng ta rất quen thuộc với những đám mây, tất nhiên, chúng ta có thể thấy lời Phật dạy là khó tin. Tuy nhiên, sự thật là trong lúc chịu đau khổ, trong những thời điểm khó khăn nhất, chúng ta có thể liên lạc với tâm Bồ đề. Nó luôn luôn ở đó, trong đau đớn cũng như trong niềm vui.

PGVN – Theo thoughtco.com

Đăng bởi: Phật Giáo Việt Nam

Chuyên mục: Nghiên cứu